It is possible for the custom of decorating one’s own body by various applications to date ancient times. Why do people desire decorating themselves? Does it stem from the desire of being admired and looking pretty or are there any other reasons too?
This article is about trying to explain the status of tattoo custom (aka dövme) in Anatolian region, which is one of the ways of decorating. Tattoo can be defined as processing a kind of ink, which can not be cleared off by skin, into the dermis by a special technique. In order to penetrate into the dermis, cuts and holes are opened by some sharp end tools. Ink is leaked through these cuts and holes by needles. Ink is also being penetrated into the dermis by sticking an immersed thread into the skin after piercing it by a needle. Another technique involves dispersing and then igniting a mixture of gunpowder or saltpeter into these holes and cuts. After these processes, especially after burning the skin, an unhealable pale or dark blue burnt scar is formed on the skin. The most used paint in tattoo is dye. Beside dye, indigo, antimony powder, roasted and forged bone powder, various plant essence, saffron and henna. Based on which ink is used, color of scars opened on the skin may be in reddish tones. Requires not only individuals who can endure pain during practicing tattoo but season in which tattoo is made is also important factor. Sources suggest the existence of tattoos made by cane and leaf paints in ancient times and also tattoos on Egyptian mummies dated back to BC 2000. Spring is accepted as the best season. On the last corpsed taken out from Hun castles, there were tattoos of ram figures and fictional creatures practiced by neat lines and decorative approach. These religion-magic based tattoos are believed to be made by injecting the soot-like paint into the dermis. Just like other tattoos found on another corpse, it is known that Huns might practice tattoos to those who were noble and heroic, as well as Kazakhs and Kyrgyz who also follow this custom. Some parts of the corpses found in Tasdik graves and then Altın Yış depicts some tattoos which portrayals pray scenes. Tattoos used in Ancient Roma for differentiating the slaves and criminals from other people are also seen in England of 19th century. Having spread among Ottoman sailors through Algerian sailors tattoo was made by Janissaries in order to symbolize the “middle” to which they were affiliated and this custom was maintained until the end of Janissary rein. In ancient tribes, ceremonies were held during tattoo practicing. The one who practiced the tattoo had to follow some religious and tribal rules. Practicing tattoos into the skin on some occasions lasted months and even years. Tattoo making was flourished in Oceania islands (Marquises, Samoa) and New Zealand. The tattoo technique featuring opening scars on the skin was seen in Australia and Central African Indians. Besides the decorative value, tattoos are often indicators of religious, magic, remedial, social and sexual roles, and of the society to which one was affiliated. It is the best to analyse the tattoo custom in Anatolia by keeping this in mind. Tattoo is popular in especially Eastern Anatolia and Southeastern Anatolia regions. During my research in two Turkman and one Kurdish villages in Barak, Gaziantep in 1991 I came across the tattoos called “dövün” practiced on hands, faces and bodies of men and women of over 40-45. These dövüns seen on hands, faces and bodies of these people, are however seen only as a point on right cheeks of young girls of about 18-20. It is reported to me that these tattoos practiced by small mobile groups called “gurbet” who earned their living by selling small stuff like bead, needles etc. and in return buying eggs, barley, wheat etc. were made to everyone who needed it not before 15-20 years ago, however this custom now ceased. Before practicing dövün, figures determined by the “gurbet” or the one himself are drawn by burnt matches on the body. Skin is forged by needles tied firmly in the order of three or nine (mystical features of these numbers are known). The mixture prepared by sheep gall and soot accumulated under furnaces is placed into the dermis during forging. This scar now crusted is healed in time and figure appears afterwards. Dövün is preferred by women on their chin, under chin, ankle, neck, chest and top of their hand, whereas man prefers it to be on their nose and middle forehead, top of hand, wrist and arms. Among the popular tattoo figures are combs and mirrors on top of hands and ankles of women; stars generally practiced on face and rings on ankles. Furthermore, gazelle figure is seen on some women of over 60 beginning their lower chin through neck ending on two breasts. More common signs for men are name and phrase written with Arabic letters, lion, snake and moon figures and these signs are mostly on temple or arm. To beautify themselves is a general response to the question of why people has tattoo, however some men and women over the age of 60 said that they have a belief that tattooing brings good luck, increases earnings and provides a life on the fat of the land. In addition, women who have difficulties in having a baby believe in that when they have a tattoo on back they can get pregnant. However, due to worry about to be found odd in metropolis and to be considered out of date by their grandchildren and children, a big majority of them said that they don't like to have tattoo. They have wanted to remove this track from their face but have never been successful. By the results of a research in a Turkmen village of Çankırı in 1994, women around 50-55 years of age have moon-star figured tattoos in the middle of forehead above the nose and no tattoos on the other parts of body. The main feature of this tattoo is that it is mixed with female baby milk (colostrum for a female baby) and this mixing is used in tattoo. Also three needles collected together when tattooing and according to source persons this is an ancestral ornament. Tattoo also referred “dak” or “dek” in Urfa, Mardin and Diyarbakır. In these regions, the most common tattoo figure is thumb shaped figure on the temple. It is possible to meet with this figure in Gaziantep. This figure shows great similarity with wooden signs on the head side of women graves in Kızılcahamam and this graves are also called "Yenge Mezarı" (brother's wife’s grave) as mentioned by S.V. Örnek. We can find grave stones, rugs, architectural patterns in tattoo figures and almost all of these figures contain certain meanings such as religious, magical, mythological, social status, sexual status and tribe etc. People still believe in that these figures bring them beauty and bravery, but protect them from diseases and evil eye. Today, tattoo has a common practice area in the West and especially among young people who live in urban areas it becomes more and more interesting with its ornamental property. In Istanbul, two tattoo artists said that their tattoo gun can set appropriate depth of penetration and they also said that a sterilized condition is essential in tattooing. According to these peoples, the main objectives of tattoo customers are to appear sexually attractive, to feel himself more powerful, to draw attention, to be different and to be ornamental. To remove tattoos from body without an operation is impossible (excluding fake tattoos). As a final information, tattoo is usually common among women. When we do a brief assessment, in Anatolia the tattoo tradition is based on following elements; - Religious-magical origin - The commitment of a tribe (like a stamp) - Its ornamental property - Protection from diseases and evil eye - Good luck and charm property Today, the tattoo has lost its importance among traditional living people, but it is gradually becoming widespread in urban areas
İnsan bedeninin farklı malzemeler kullanılarak çeşitli uygulamalarla süslenmesi olgusunu tarihin çok eski dönemlerine dayandırmak mümkündür. İnsan neden süslenme gereksinimi duyar. Bu durum yalnız beğenilme, güzel görünme isteğinden mi ileri gelmektedir yoksa bunun daha farklı nedenleri var mıdır.
Bu yazıda tattoo olarak adlandırılan süslenme biçimleri arasında yer alan; döğün,ve sim,dak ve dağ olarak da bilinen dövme adetinden, bu adetin Anadolu'daki durumundan söz edilmeye çalışılacaktır. Dövme, deri tarafindan tümüyle yok edilemeyen bir boya maddesinin belirli bir tek nikle alt deri yüzeyine kadar işlenmesi olarak tanımlanabilir. Alt deriye ulaşmak için sivri uçlu bir araçla yarıklar veya delikler açılır. Açılan bu yarıklara iğne, diken gibi bir araç yardımı ile gerekli boya maddesi konur. Ya da Eskimoların kullandıkları bir teknikle, deri iğneyle delindikten sonra, ise bulanmış bir iplik deriye geçirilerek, boya deri al tına yerleştirilir. Diğer bir teknik, açılan yarıklara barut veya güherç ile içeren karışımları yayarak bunları ateşlemektir. Bu işlemlerden, özellikle derinin yakılması işleminden sonda deride hiçbir zaman çıkmayan açık ya da koyu mavi renkli bir yanık izi oluşur. Dövme yapılırken en çok kullanılan boya maddesi istir. İsle birlikte çivit, antimuan tozu, kavrulup dövülmüş kemik tozu, çeşitli bitki özleri, safran ve kına da kullanılır. Bu malzemelere göre deride beliren izler kırmızıya yakın bir tonda olabilir. Yaptıranın uzun süre acıya katlanmasını gerektiren dövmenin yapıldığı mevsim de önemlidir. İyi bir dövme elde etmek içi Kaynaklar ilk çağlarda kamış ve yaprak boyaları ile yapılan dövmelerden söz etmek te, 1.0. 2000'lerden kalma Mısır mumyalarında dövmelere rastlanıldığını belirtmektedir. ilkbahar en uygun mevsim sayılır.Hun kurganlarında çıkan cesetlerde son derece kıvrak çizgilerle ve dekoratif bir an layışla yapılmış düşsel yaratıklar ve koç figürlerinden oluşan dövmeler görülmektedir. Dinsel-büyüsel kaynaklı bu dövmelerin is olduğu ihtimali bulunan bir boya nın, deriye şırınga edilmesi ile oluştuğu düşünülmektedir. Pazirik kurganında bir başka na ait cesette bulunan dövmelerde olduğu gibi, Hunlarda da asil ve kahraman kişilerin dövme yaptırabildiği, daha sonraları Kazak ve Kırgızlarda devam eden bu geleneğin yi ne kahramanlık niteliği taşıyan bireylerce uygulandığı bilinmektedir. Tastik mezarlarında ve daha sonra Altın Yiş mezarlarının birinde bulunan cesetlerde vücudun bazı kısımlarının av sahnelerini tasvir eden dövmelerle süslü bulunduğu görülmektedir. Eski Roma'da suçluları ve köleleri tanımaya yarayan dövmelere 19. yüzyıl İngiltere'sinde de rastlanılmaktadır. Cezayirli gemiciler aracılığı ile Osmanlı denizcileri arasında yaygınlaşan dövme; XVII. yüzyıldan itibaren Yeniçerilerce bağlı bulundukları "orta"yı simgelemek amacı ile yaptırılmaya başlanmış, Yeniçeri ocağının kapatılışına dek sürmüştür. İlkel topluluklarda dövme yapılırken törenler düzenlenir. Dövmeyi yapan kişi birta kım dinsel ve büyüsel kuralları yerine getirmek zorundadır. Çeşitli model ve örneklere göre yapılan dövmelerin deriye işlenişi bazen aylarca kimi zaman birkaç yıl sürebilir. Dövmecilik özellikle Okyanusya adalarında (Markiz, Şamoa) ve Yeni Zelanda'da gelişmiştir. Deride yara açılarak yapılan dövme tekniğine Avustralya ve Merkezi Afrika yerlilerinde rastlanılmaktadır. Dövmenin estetik yönüne göre çok daha önem taşıyan yani hemen her zaman dinsel,büyüsel, sağaltıcı, toplumsal ve cinsel rolleri belirleyici, bağlı bulunan topluluğu işaret edici özelliğidir. Anadolu'daki dövme adetinin de bu yaklaşımla ele alınarak incelenmesi daha doğru olur. Dövme adeti özellikle Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerimizde yaygınlık kazanmıştır. 1991 yılında Gaziantep Barak bölgesinde iki Türkmen ve bir Kürt köyünde yaptığım araştırmalarda 40-45 yaşın üzerindeki erkek ve kadınların el, yüz ve vücutlarında yörede "dövün" olarak adlandırılan dövmelere rastladım. Bu kişilerde el, yüz ve vücudun çeşitli bölümlerinde bulanan dövünler; 18-20 yaş civarı genç kızlarda yalnız sağ yanakta bir nok ta şeklinde yer almaktadır. Yörede "gurbet" adı verilen, geçimini boncuk, iğne gibi ufak tefek gereçler satıp, karşılığında yumurta, arpa, buğday vb. alarak karşılayan küçük gezici gruplar tarafindan, 15-20 yıl öncesine kadar isteyenlere dövün yapıldığı, şimdi ise bu uygulamanın de vam etmediği belirtilmiştir. Dövün yapılmadan önce, dövmeyi yapıtracak kişi veya "gurbet" tarafindan belirlenen şekiller yanmış kibrit çöpü yardımı ile vücut üzerine çizilir. Üç ya da dokuz adet halinde (bu rakamların mistik özelliği bilinmektedir) bir araya getirilerek sıkıca bağlanan iğnelerle deri dövülür; koyun ödü ve kazanların altından toplanan isle hazırlanan karışım, bu dövülme sırasında alt deriye yerleştirilir. Kabuk bağlayan bu yara zamanla iyileşir ve desen belirir. Dövün, kadınlar tarafindan özellikle çene, çene altı, ayak bileği, boyun, göğüs ve el üstlerinde tercih edilmekte, erkeklerde ise burun üzeri ve alın ortasında, el üstlerinde, el bileğinde ve kollarda dövüne rastlanmaktadır. Bilinen dövme motifleri arasında, kadınlarda el üstü ve ayak bileklerinde rastlanan tarak ve ayna; genellikle yüze yapılan yıldız ve ayak bileklerinde halka motifleri önemli yer tutmaktadır. Bunlarla beraber 60 yas civarındaki birkaç kadında dikkati çeken, çene altından başlayarak, boyunda devam eden ve iki göğüste şekillenen ceren motifidir. Erkeklerde daha çok şakaklarda ve kollarda yoğunlaşan Arap harfleriyle yazılmış isim ve ibarelere, arslan, yılan, ay gibi şekillere rastlamak mümkündür. Dövmelerin ne için yapıldığı sorusuna genel olarak süslenme yanıtı verilmekle bera ber, 60 yaş üzerindeki kadın ve erkekler uğur getirdiği, kazancı artırdığı, bereketi sağla dığı inancı ile dövme yaptırdıklarını belirtmişlerdir. Ayrıca çocuğu olmayan kadınların bellerine yaptırdıkları dövme sayesinde çocukları olacağına ilişkin inanç mevcuttur. An cak kentlerde çok yadırgandıkları, torun ve çocukları tarafindan çağdışı bulunduğu için büyük bir çoğunluğu dövmeyi sevmediğini söylemektedir. Asitli maddelerle yüzlerinden bu izi çıkarmak istemişler ancak başarılı olamamışlardır. 1994 yılında Çankırı'da bir Türkmen köyünde yapılan çalışmada ise 50-55 yaş civa rındaki kadınlarda, burnun üst kısmı ve alnın ortasında bulunan ay-yıldız şeklinde döv menin dışında vücudun başka hiçbir yerinde dövmenin bulunmaması dikkati çekmiştir. Bu dövmenin özelliği ise kız sütü (yeni doğum yapmış ve kız çocuğu olmuş bir annenin sütünün) isle karıştırılması, bu karışımın dövmede kullanılmasıdır. Dövme yapılırken yine üç iğne bir araya getirilmekte, kaynak kişiler bunun atalarından kalma bir süs oldu ğunu belirtmektedirler. Urfa, Mardin ve Diyarbakır'da dövme; dak ya da dek olarak da anılmaktadır. Bu yö relerde en fazla dikkat çeken dövme motifi özellikle şakaklarda görülen beş parmağı stilize eden şekildir. Bu şekillere Gaziantep'te de rastlamak mümkündür. Bu motif S.V. Örnek'in de belirttiği ve Kızılcahamam'da "Yenge Mezarı" olarak anılan kadın mezarlarının başucuna konulan tahta işaretlerle büyük benzerlik taşır. Dövme motiflerinde mezar taşlarından, dokumalarımıza, mimarimizden işleme tekniklerimize kadar uzanan ve hemen hepsinde dinsel, büyüsel, mitolojik; sosyal ve cinsel statü, aşiret işareti niteliği taşıyan motiflerin benzerlerini bulmak mümkündür. Bu mo tiflerin kişiyi rahatsızlıklardan, nazardan koruduğuna; güzellik ve yiğitlik getirdiğine olan inanç halen devam etmektedir. Günümüzde Batı'da çok yaygın bir uygulama alanı bulunan dövme, kentsel yaşam da özellikle gençler arasında giderek daha çok ilgi çeken bir süslenme biçimine dönüşmüştür. İstanbul'da dövme yapan iki kişi dövme yaptıkları makinenin batma derinliğini ayarlayabildiğini, steril koşulların dövme yapımında büyük önem taşıdığını belirtmekte dir. Bu kişilere göre dövme yaptıranlar cinsel bakımdan daha çekici görünme. kendini güçlü hissetme, dikkat çekme, farklı olma ve süsleme amacı ile bu uygulamaya başvur maktadır. Sahte dövmeler dışında vücuttan çıkarılması ancak bir operasyonla gerçekle sen dövmelerin genellikle bayanlar arasında yaygın olduğu belirtilmektedir. Kısa bir değerlendirme yapıldığında Anadolu'da dövme adetinin; - Dinsel-büyüsel Kökene - Bir aşirete olan bağlılığa yani bir anlamda damga niteliği olusuna - Süslenme olgusu taşımasına - Hastalık ve nazardan korunma - Uğur ve tılsım niteliği bulunma gibi çok genel başlıklar altında toplanan nedenlere dayandığı söylenebilir. Günü müzde geleneksel kesimde önemini kaybetmiş durumda bulunan dövme adeti kentsel kesimde giderek yaygınlık kazanmaktadır.
0 yorum:
Yorum Gönder